ساماندهی فضایی سلسله مراتب خدمات سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سیرجان)

با توجه به نقش اساسی روستاها به عنوان کوچک ترین واحد سکونتگاهی در برنامه ریزی ها ، توسعه این سکونتگاه ها ضروری به نظر می رسد. به منظور برنامه ریزی توسعه روستایی احتیاج به مطالعات گسترده علمی است. یکی از جنبه های توسعه روستایی چگونگی تأمین نیازهای خدماتی روستاهای پراکنده و کم جمعیت و بهسازی سکونتگاه های روستائی است. اما از آنجا که میزان جمعیت در بسیاری از روستاهای پراکنده در آن حد نیست که بتوان تمامی امکانات و خدمات در سطوح مختلف را در آن ها ایجاد کرد. بدین منظور، یکی از راهکارهای مطلوب آن است که روستاهای مناطق مختلف را با توجه به وضعیت طبیعی، جمعیتی، اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی در سطوح مختلف ساماندهی نمود. هدف این پژوهش ساماندهی فضایی سلسله مراتب خدمات سکونتگاه های روستایی در بخش مرکزی سیرجان است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش، از نوع همبستگی است. به منظور دست یابی به اهداف، به بررسی وضعیت موجود 43 نوع از امکانات و خدمات در 247 سکونتگاه روستایی دارای سکنه و بالای 5 خانواربخش مرکزی، با استفاده از روش تحلیل خوشه ای و روش تعیین ضریب مرکزیت ، به سطح بندی و ساماندهی فضایی سلسله مراتب خدماتی روستاها پرداخته شده است. متغیر وابسته در این پژوهش میزان جمعیت سکونتگاه های روستایی و متغیرهای مستقل، 43 نوع از امکانات و خدمات، دوری و نزدیکی به مراکز برتر خدمات و وضعیت طبیعی است. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل های آماری با استفاده از آزمون های آماری مناسب نمایانگر وجود همبستگی مثبت و معنادار میان جمعیت پذیری و توزیع امکانات و خدمات، همبستگی منفی میان دوری و نزدیکی تا مراکز برتر خدمات و سطح برخورداری از امکانات است. همچنین بین موقعیت طبیعی و توزیع امکانات و خدمات در این پژوهش تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج تحلیل ها بیانگر تفاوت، نابرابری و عدم تعادل فضایی در سطح برخورداری از امکانات و خدمات در روستاهای بخش مرکزی سیرجان است. لذا این عدم تعادل و تفاوت ها لزوم تهیه و اجرای برنامه ها و طرح های هدفمند را برای توسعه یکپارچه و متوازن روستاها ایجاب می کند. کلمات کلیدی: ساماندهی فضایی، سکونتگاه های روستایی، خدمات، سطح بندی سکونتگاه ها، بخش مرکزی شهرستان سیرجان